کد مطلب:369833 شنبه 14 اسفند 1395 آمار بازدید:388
»»» فهرست کتاب
شناخت خدا
از جمله اهداف واسطه‌ای تربیت در صحیفه معرفت خدا است. این هدف كه كلید دستیابی به هدف نهایی است، نقش مهمی در تقرب به درگاه حق تعالی دارد. بدون شناخت خداوند، تقرب به او امكان پذیر نیست، تقرب و نزدیكی به او، تخلق به اخلاق حق، كسب ایمان، توكل و تقوا همه در سایه‌ی شناخت كامل و عمیق خدای متعال ممكن است. شناخت‌های سطحی به ارتباط ضعیفی بین عبد و معبود می‌انجامد و هر چه در معرفت گسترده و عمیق‌تر باشد، ارتباط مستحكم و شدیدتر خواهد بود. امام سجاد (ع) در دعاهای متعدد به خداشناسی و معرفت الهی پرداخته و با اشاره به موضوعاتی چون توحید و مراتب آن، ذات خدا و صفات او، به تقویت و تعمیق شناخت آدمی پرداخته است. در دعای نخست، ضمن حمد و سپاس خداوند به شناساندن ذات باری تعالی می‌پردازد: «الذی قصرت عن رویته ابصار الناظرین و عجزت عن نعته اوهام الواصفین ابتدع بقدرته الخلق ابتداعا و اخترعهم علی مشیته اختراعا ثم سلك بهم طریق ارادته و بعثهم فی سبیل محبته...» (دعای اول / 3، 4، 2)؛ خدایی كه دیده‌های بینندگان از دیدنش ناتوانند و اندیشه‌های وصف كنندگان از عهده وصفش برنیایند. به قدرت و توانایی خود آفریدگان را آفرید و آنان را به اراده و خواست خویش به وجود می‌آورد، بی‌آن كه از روی مثال و نمونه‌ای باشد. سپس آنان را در راه خواست خود روان گردانید و در راه محبت و دوستی به خود برانگیخت... در فرازهای این دعا و دعاهای دیگری مانند دعای عرفه، حضرت (ع) به شناساندن خدای سبحان پرداخته و دریچه‌هایی از معرفت الهی را به سوی آدمیان می‌گشاید. معرفت خدا چه از راه حصولی و با تفكر درباره‌ی او و آفریدگانش و چه از راه حضوری، مورد نظر صحیفه است. مثلا حضرت (ع) در نخستین دعا به شناخت حضوری و معرفت فطری اشاره دارد و خدای را به خاطر الهام شكر و سپاس خود به آدمیان و شناساندن وجود، علم و قدرتش به آن‌ها و راهنمایی فطری و درونی به سوی خویشتن مورد حمد و ستایش قرار می‌دهد: «و الحمد لله علی ما عرفنا من نفسه و الهمنا من شكره، و فتح لنا من ابواب العلم بربوبیته و دلنا علیه من الاخلاص له فی توحیده، و جنبنا من الالحاد و الشك فی امره» (دعای اول / 10)؛ سپاس خدای را كه خویشتن را به ما شناساند و شكر و سپاس خود را به ما الهام نمود و درهای علم به ربوبیتش را بر ما گشود و بر اخلاص در توحید و یگانگیش راهنماییمان كرد و از شك و دو دلی در امر خود (معرفت ذات و صفات) دورمان ساخت.